درگذشت ناگهانی و انتخاباتی زودهنگام:
ایران در آستانه انتخاب نهمین رئیس‌جمهور
کمتر از ۵۰ روز تا انتخابات ریاست‌جمهوری، نامزدهای احتمالی در سایه ابهام نظارت استصوابی صف می‌کشند؛ آیا رقابتی آزاد در راه است یا تکرار مدل ۱۴۰۰؟
به گزارش دیدگاه امروز، با گذشت تنها چند روز از حادثه ناگوار سقوط بالگرد حامل سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید ایران، فضای سیاسی کشور به‌سرعت در مسیر انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری قرار گرفته است. بر اساس قانون اساسی، هشتم تیر ۱۴۰۳ موعد برگزاری انتخابات دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری اعلام شده؛ انتخاباتی که در حالت عادی قرار بود تابستان سال ۱۴۰۴ برگزار شود. اکنون این انتخابات، در شرایطی خاص و با پرسش‌های فراوان درباره ماهیت رقابت و میزان مشارکت مردمی، در راه است.
سایه انتخابات ۱۴۰۰ بر انتخابات پیش‌رو
در شرایطی که هنوز هیچ چهره‌ای به‌طور رسمی برای نامزدی اعلام آمادگی نکرده است، گمانه‌زنی‌ها درباره چهره‌های شاخص و احتمالی در جریان‌های مختلف سیاسی به اوج رسیده است. از سویی، تجربه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ و مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۴۰۲، که با مشارکتی حداقلی و رقابتی حداقلی برگزار شدند، همچنان بر ذهن جامعه سیاسی و افکار عمومی سنگینی می‌کند. بسیاری نگران آنند که همان پروژه حذف چهره‌های رقیب و خالص‌سازی سیاسی تکرار شود.
محمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات، پیش از وقوع حادثه سقوط بالگرد و در دیدار با اعضای حزب مردم‌سالاری، هشدار داده بود که اگر شرایطی مشابه سال‌های اخیر تکرار شود، دیگر «زمینه‌ای برای مشارکت» باقی نمی‌ماند. سخنان اوقبل از درگذشت رئیس دولت سیزدهم گفته شد اما پس از درگذشت رئیس‌جمهور منتشر شد، بازتاب گسترده‌ای در فضای سیاسی داشت و نشان از تردید عمیق جریان اصلاح‌طلب نسبت به سازوکار انتخابات دارد.
نام‌های آشنا در صف گمانه‌زنی
در میان چهره‌های احتمالی، اسامی شناخته‌شده‌ای به چشم می‌خورند: محمود احمدی‌نژاد، محمدباقر قالیباف، سعید جلیلی، علی لاریجانی، مهرداد بذرپاش، علیرضا زاکانی، محمدجواد ظریف، اسحاق جهانگیری، محمدرضا عارف و برخی دیگر. در این میان، هرچند حسن روحانی نیز در فهرست رسانه‌ها دیده می‌شود، اما به گفته سیدعلی آقازاده، رئیس ستاد انتخابات حزب اعتدال و توسعه، روحانی تاکنون تمایلی به نامزدی نشان نداده و تنها بر مشارکت فعال احزاب میانه‌رو تأکید کرده است.
در جریان اصولگرا نیز، چهره‌هایی چون بذرپاش، که تاکنون به‌صورت مستقیم از تصمیم خود نگفته‌اند، با اظهارات کنایه‌آمیز به رقبا، احتمال حضورشان را نشان می‌دهند. بذرپاش که اخیراً هدف کارزاری برای دعوت به کاندیداتوری شده، با واکنش‌های طنزآمیز و انتقادی از سوی برخی فعالان سیاسی، همچون غلامرضا جعفرزاده ایمن‌آبادی مواجه شد که به صراحت از او خواست در انتخابات ثبت‌نام نکند.
در انتظار گشایش
در جریان اصلاح‌طلب، فعالیت‌ها در حال شکل‌گیری است. محمدصادق جوادی حصار، سخنگوی حزب اعتماد ملی، از برگزاری دو جلسه انتخاباتی خبر داده و تاکید کرده در صورت «گشایش معنادار»، این جریان با یک کاندیدای جدی وارد کارزار خواهد شد. جواد امام، سخنگوی جبهه اصلاحات نیز از نشست فوق‌العاده در ۶ خرداد خبر داده که یکی از محورهای آن، تصمیم‌گیری درباره انتخابات آتی خواهد بود. همچنین هفته‌نامه «امید جوان» در گزارشی تحلیلی به آرایش احتمالی رقبا پرداخته و دو سناریو را ترسیم کرده است: اگر مدل انتخابات ۱۴۰۰ تکرار شود، چهره‌های بالقوه رأی‌آور حذف شده و رقابت به چهره‌هایی همچون پرویز فتاح، قالیباف یا حتی محمد مخبر محدود می‌شود؛ اگرچه درباره مخبر، تردیدهایی درباره جذابیت اجتماعی او وجود دارد. اما در صورت فراهم شدن بستر یک رقابت واقعی، اسامی اصلاح‌طلبان و میانه‌روهایی چون علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، محمدباقر نوبخت، عبدالناصر همتی و مجید انصاری می‌توانند وارد میدان شوند.
شایان توجه است که علی‌اکبر صالحی، هرچند نامش مطرح شده، با توجه به سن ۷۵ سالگی و مغایرت آن با قانون، امکان کاندیداتوری نخواهد داشت.
اصولگرایان رادیکال و چهره‌های آشنا
در اردوگاه اصولگرایان رادیکال نیز سه نام به‌صورت برجسته مطرح شده‌اند: سعید جلیلی، علیرضا زاکانی و مهرداد بذرپاش. جالب آنکه بذرپاش می‌توانست یکی از قربانیان حادثه ارسباران باشد، اگر با بالگرد جداگانه به تبریز نرفته بود. همچنین، محسن رضایی که سابقه مکرر در نامزدی دارد، اگر این بار نیز وارد رقابت شود، ممکن است با واکنش طنزآمیز افکار عمومی مواجه شود.
در کنار این اسامی، نمی‌توان از نام محمود احمدی‌نژاد چشم پوشید؛ حضوری معنادار در آیین افتتاحیه مجلس خبرگان رهبری، که از سوی ناظران سیاسی به‌عنوان پیامی غیرمستقیم برای بازگشت به عرصه قدرت تعبیر شد.
آزمون سخت شورای نگهبان
نقش شورای نگهبان در این انتخابات، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است. اگر قرار باشد سناریوی ۱۴۰۰ تکرار شود، حذف چهره‌های موثر اصلاح‌طلب و میانه‌رو محتمل است. اما اگر قرار بر الگویی شبیه انتخابات ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ باشد، راه برای چهره‌هایی چون پزشکیان، جهانگیری یا لاریجانی باز خواهد بود. پیش‌فرض این است که این بار، شورای نگهبان دیگر دلیلی برای کنار گذاشتن کاندیداهای شناخته‌شده و تأیید صلاحیت‌شده در انتخابات‌های قبلی نخواهد داشت.
آزمونی تاریخی برای نظام انتخاباتی
با نزدیک‌شدن به هشتم تیر، ایران در آستانه یکی از مهم‌ترین آزمون‌های سیاسی خود قرار گرفته است. بازسازی اعتماد عمومی، تضمین رقابت واقعی و مشارکت حداکثری مردم، کلید عبور از شرایط دشوار فعلی است. آیا این انتخابات، مسیر بازگشت مردم به صندوق‌های رأی خواهد بود یا تکرار الگویی که مشروعیت انتخاب را زیر سؤال برد؟ پاسخ این پرسش، در تصمیمات روزهای آینده نهفته است.
انتهای پیام/
دیدگاه‌تان را بنویسید