تحلیلگر جهان عرب در گفتوگو با دیدگاه امروز:
گسترش جنگ غزه سه خروجی منفی برای اقتصاد بین‌الملل دارد/مخاصمه میان حماس و اسرائیل پیشرفت اقتصادی ریاض را با مخاطره روبرو می‌کند
تحلیلگر مسائل جهان عرب: جنگ در غزه بن سلمان را حداقل در کوتاه‌مدت در موقعیت دشواری قرار می‌دهد، چراکه او خواهان ثبات منطقه‌ای است که هدفش تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان و کاهش اتکا به صادرات نفت است.
جنگ در غزه شاید برای روسیه فرصت و برای ایالات متحده از حیث سیاسی هزینه باشد و از منظر فروش تسلیحات فرصت به حساب بیاید، اما لدون شک در این میان کشورهای عربی منطقه از وقوع آن چندان خرسند نیستند. مصر نگران سرریز شدن جمعیت غزه به صحرای سینا و کوچاندن اجباری فلسطینی‌ها است و اردن هم نگران طغیان جمعیت فلسطینی مستقر در خاک خود است.
هر کدام از کشورهای عربی دیگر مانند قطر، بحرین و امارات متحده عربی هم نگاه خاص خود را به این تحولات دارند اما در این میان عربستان به نظر می‌رسد که کمی کلان‌تر به این موضوع میاندیشد. ریاض اگرچه از سوی غرب برای مدیریت و بازسازی غزه فراخوانده شده، اما واقعیت این است سعودی‌ها در این میان به توسعه اقتصادی خود در کنار ایجاد رابطه با اسرائیل و خلق توازن در منطقه فکر می‌کنند و حتی معتقدند که تشدید جنگ در غزه می‌تواند رویاهای آنان را با مشکل روبرو کند.
در این خصوص و برای واکاوی نگاه اقتصادی عربستان به جنگ غزه و تحولات اخیر منطقه، دیدگاه امروز به گفتوگو با استیون ای. کوک، نویسنده و تحلیلگر مسائل جهان عرب با محوریت خاورمیانه و شمال آفریقا پرداخته است. وی همچنین در زمینه روابط سیاسی در نظام بین‌الملل قلم می‌زند و چندین کتاب در مورد اقدامات آمریکا در خاورمیانه، توسعه سیاسی – نظامی در مصر، الجزایر و ترکیه و همچنین رابطه دموکراسی و خشونت در خاورمیانه جدید دارد.
مشروح این گفتگو در ادامه از نظر می‌گذرد:
طی یک سال گذشته عربستان پروژه‌های گوناگونی را آغاز کرده یا پیش برده است. با توجه به ماهیت این پروژه‌ها می‌توان گفت که ریاض مسائل اقتصادی و سازوکار بهبود چشم‌انداز مالی خود را در اولویت قرار داده است. این برنامه‌ها و پروژه‌ها را در پرتو تحولات اخیر در غزه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
عربستان سعودی در حال انجام شماری پروژه‌های بزرگ است تا این کشور را به یک نیروی اقتصادی مسلط جهانی تبدیل کند. این پادشاهی از طریق سرمایه‌گذاری‌های گسترده به عنوان بخشی از چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، اقتصاد خود را فراتر از نفت گسترش می‌دهد؛ به عبارتی دیگر ریاض، شغل ایجاد می‌کند و موقعیت خود را به عنوان یک مقصد تجاری و گردشگری کلیدی ارتقا می‌دهد. چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی یک طرح جامع با هدف کاهش اتکای این کشور به نفت بوده و به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد و بهبود بخش‌های خدمات عمومی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت‌ها، تفریحات و گردشگری است.
محمد بن سلمان برای نخستین‌بار جزئیات اولیه این طرح را در ۲۵ آوریل ۲۰۱۶ اعلام کرد. این چشم‌انداز بر سه پایه بنا شده است: قرار دادن این کشور به عنوان «قلب» جهان عرب و اسلام، تبدیل شدن به یک نیروگاه سرمایه‌گذاری جهانی و تغییر وضعیت کشور به عنوان مرکز اتصال آفریقا - اوراسیا.
ادامه جنگ در غزه چه تاثیری می‌تواند بر این روند داشته باشد؟
تا جایی که به جنگ غزه مربوط می‌شود، با آغاز عملیات نظامی اسرائیل برای از بین بردن حماس در غزه، باید دید که آیا این درگیری به یک جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر تبدیل خواهد شد یا خیر. اگر چنین شود، پیامدهای اقتصادی جهانی می‌تواند شامل سه خروجی منفی شود که عبارتند از ۱- شوک نفتی به سبک دهه ۱۹۷۰میلادی، ۲-سقوط بازارهای سهام و ۳-رکودهای تورمی عمیق. با این حال، تا به اینجای کار که کشورهای منطقه و همچنین بازیگران بین‌المللی تلاش دارند از نشت این وضعیت به دیگر مناطق خودداری کنند. حال این‌که چنین تلاش‌هایی می‌تواند در درازمدت به نتیجه برسد یا خیر بحث دیگری است.
نگاه واشنگتن به نقش عربستان در چارچوب مذکور چیست؟
ناظران در واشنگتن خاطرنشان می‌کنند که شریک اصلی فرضی ایالات متحده در خاورمیانه به هیچ وجه مانند یک شریک در این مدت عمل نکرده است. اما جنگ کنونی اسرائیل و حماس پویایی جدیدی به آن اضافه می‌کند. عربستان سعودی مانند دولت بایدن به روند عادی‌سازی با اسرائیل علاقه‌مند است. جنگ این روند را کُند کرده است، اما به هیچ وجه آنرا از مسیر خارج نکرده است. در واقع، واشنگتن می‌تواند به ریاض برای ایفای نقش کلیدی در محیط پس از مناقشه تکیه کند. از یاد نباید برد که ریاض به درخواست‌های مکرر ایالات متحده برای افزایش تولید نفت پس از تهاجم روسیه توجهی نکرد، در عوض کاهش تولید را از طریق اوپک پلاس هماهنگ کرد؛ امری که قیمت جهانی سوخت را افزایش داد و تحریم‌های غرب را تضعیف کرد. در زمینه مسائل اقتصادی و سیاسی فلسطین نیز انتظار می‌رود که عربستان راه خود را برود و همچنان مسیرهای پیشین را ادامه دهد. اما باید منتظر ماند و تاثیرات اقتصادی این درگیری‌ها را در اقتصاد کشورها به مرور ملاحظه کرد.
معنای جنگ غزه برای عربستان سعودی را چه می‌دانید؟
گرچه مقام‌های سعودی گفته‌اند که عادی‌سازی روابط با تل آویو همچنان روی میز قرار دارد، اما انکار نمی‌توان کرد که این جنگ، ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، را حداقل در کوتاه‌مدت در موقعیت دشواری قرار می‌دهد. او خواهان ثبات منطقه‌ای است، ثباتی که هدفش تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان سعودی و کاهش اتکا به صادرات نفت است.
خشونت وحشتناک فعلی و تهدیدِ تشدید تنش، پیشرفت او را در این جبهه با مخاطره روبرو می‌کند. بن سلمان اکنون همچنین با فشارهای رقابتی در داخل و خارج از کشور مواجه است و رهبران آمریکایی و اروپایی از عربستان سعودی خواستند نقش رهبری را در غزه پس از جنگ ایفا کند و گروه‌های داخلی و منطقه‌ای از ریاض می‌خواهند که فعالانه‌تر از فلسطینی‌ها حمایت کند. بنابراین مدیریت تمام این جبهه‌ها کار چندان آسانی نخواهد بود.
در نهایت اما ریاض نیز در این میان منافع خاص خود را پی می‌گیرد. بازگشت نهایی به گفت‌وگوهای اسرائیل و عربستان همچنین به معنای بازگشت به مذاکرات ایالات متحده و عربستان در مورد لیست آرزوهای مد نظر ریاض خواهد بود: تضمین امنیتی و حمایت ایالات متحده از توسعه هسته‌ای عربستان بدون محدودیت‌های پادمانی که واشنگتن بر دیگران اعمال کرده است. این البته یکی از خواسته‌های مهم بن سلمان است. خود این مسئله هم نزاع‌های گسترده‌ای را در کاخ سفید و همچنین مجلس نمایندگان آمریکا به دنبال خواهد داشت و بی‌تردید انتخابات ۲۰۲۴ در ایالات متحده به نوعی در این مسئله تعیین‌کننده خواهد بود.
انتهای پیام/